Gaat de honingbij de 350 soorten anderen bijen verjagen?

Steeds vaker kom ik stukken tegen waarin beschreven wordt hoe slecht de honingbij voor de natuur is, en dat de honingbij de bedreigde solitaire bij zal verjagen. Hoog tijd voor wat extra aandacht hierover dus!

De bloemetjes en de bijtjes.

Als kind leer je het al, de bloemen hebben bijen nodig, deze lieve bijen bestuiven de bloemen waardoor er nieuwe bloemen ontstaan. Hierna komen ze wellicht nog een keer in je seksuele voorlichting terug maar dan heb je de meeste contactmomenten met de bij voor de gemiddelde mens wel gehad qua educatie. Wellicht gaat de klas nog een keer bij de imker op bezoek, wat uiteraard cool is als hij met zijn apenpak zo maar een kast bijen open maakt. Maar steeds meer mensen komen erachter dat er nog een andere soort bij bestaat, een wilde bij!

Wilde bij??

Er is niets wild aan deze bij hoor! Maar ze leven niet bij imker, maar gewoon in de natuur. En daarom worden ze vaker wilde bij genoemd. Maar als je liever de juiste benaming gebruikt: Solitaire bij! Want daar zit het grote verschil, honingbijen leven als collectief samen terwijl de solitaire bij alleen leeft. Soms wonen ze gezellig bij elkaar, een enkele keer gebruiken ze zelfs een gezamenlijke ingang (ondergronds) maar per saldo doet iedere bij zijn eigen bijending. Terwijl de honingbijen juist tot in de perfectie samenwerken! Overigens, we hebben niet 1 soort solitaire bij maar ongeveer 350 soorten!

Gespecialiseerde bijen.

Veel solitaire bijen zijn tot in de perfectie toegespitst op een, of enkele plantensoorten. Enkele bekende soorten zijn de klimopzijdebij en de klokjesbij. Deze leven enkel dankzij het voorkomen van de planten waar ze hun naam aan te danken hebben. (Hedera en Campanula om het sjiek te zeggen) En in de regel is het heel makkelijk, verdwijnen deze planten dan verdwijnen ook deze bijen. Evolutionair gezien wellicht niet zo handig, maar je bent specialist of je bent het niet!

Generalisten.

De honingbij daarin tegen kent dat probleem niet. Iedere bloem waar de tong in past staat op zijn menu zolang er maar nectar en stuifmeel te halen valt. Net zoals bijvoorbeeld hommels en diverse andere soorten kennen ze geen bloemen waarvan ze afhankelijk zijn. In de evolutie is het enkel de honingbij geweest welke geleerd heeft een eigen pot honing aan te leggen, zodat ze  in hun normale staat overwinteren, en in het vroege voorjaar weer massaal uit kunnen vliegen, vooral om de volgende pot honing aan te leggen. En daar zijn ze ongelooflijk goed en efficiënt in! Maar juist deze eigenschap zou nu de ondergang van soortgenoten betekenen.

Waar zit de pijn dan?

Simpel gesteld, in een bijenkast leven in de zomer tussen de 60 en 80.000 (!) bijen. Ongeveer de helft hiervan is in een levensstadium dat ze vliegbij zijn, de rest doet zijn ding in de kast (maar dit is weer een heel ander verhaal) Per saldo vliegen uit een bijenkast dus zo maar rond de 30  en 40.000 bijen welke niet alleen genoeg nectar en stuifmeel halen om al die monden te voeden, maar ze zijn er zo goed in dat ze ondertussen ook nog een enorme voorraad aanleggen! De solitaire bij die alles alleen moet doen zou zijn eten weggehaald zien worden door dat leger aan honingbijen en daardoor verder bedreigd worden. Van je familie moet je het hebben…

Alle honingbijen afschaffen dan maar?

Je zou bijna denken dat de natuur beter af is zonder honingbijen dus! Maar als we alle honingbijen af zullen schaffen krijgen we (grote) nieuwe problemen. Hoewel bijvoorbeeld Metselbijen heel goed en efficiënt bestuiven in het vroege voorjaar, net zoals die gezellige hommels gaan ze dit echt niet redden. Al helemaal niet in grote akkers met fruitbomen. Soms heb je eenmaal een leger aan bijen nodig!

Ook de natuur kan niet zonder honingbijen

Vooropgesteld ik heb er geen geschreven bewijs voor. Maar al zo vaak heb ik verhalen gehoord van natuur die mooier, diverse en rijker werd door de komst van honingbijen. En niet alleen door die imker die planten in gaat zaaien en poten voor zijn/haar geliefde bijen (en ja, de meeste imkers doen dit) maar ook omdat de honingbijen zorgen voor een betere bestuiving in het gebied, waardoor planten zich beter ontwikkelen, en zich kunnen vermeerderen middels bestuiving. Hierdoor ontstaat juist weer plaats voor solitaire bijen!

De natuur is geniaal

Deze gebruik ik vaak: De natuur is geniaal. Uiteraard is alles een logische evolutie, maar toch geniaal hoe het werkt vaak! Solitaire bijen zijn in (relatief) kleine aantallen aanwezig. Daarom is er ook geen reden dat ze heel ver zouden moeten vliegen. Pak ‘m beet een meter of 500 is meestal wel voldoende. Binnen die ruimte kunnen ze doen wat nodig is. Zo lang de planten welke ze nodig hebben maar aanwezig zijn, en een plekje voor onderdak redden ze zich meestal wel. Maar bij die honingbijen is dit een heel ander verhaal! 60 tot 80.000 monden te voeden, daar zijn nogal wat bloemetjes voor nodig! De natuur heeft hier geweldig op geanticipeerd door te zorgen dat de honingbijen wel tot 3 kilometer van hun volk foerageren! Zo is gegarandeerd dat ze altijd voldoende voedsel vinden. Maar ook gaat deze op zoek in gebieden waar op dat moment (nog) geen solitaire bijen leven, en zorgt daar voor bestuiving zodat ook deze gebieden zich weer ontwikkelen. Geniaal toch?

En die concurrentie dan?

In de regel leven solitaire bijen en honingbijen prima naast elkaar. Door de grote getallen zal de honingbij zich bij voorkeur richten op plekken waar heel veel te vinden valt van hetzelfde. Echt ultiem zijn hierbij plekken waar je ongelooflijk veel bloemen bij elkaar hebt van hetzelfde. Vandaar dat ze zo gek zijn op bijvoorbeeld bomen en struiken. Heel veel van hetzelfde bij elkaar. Want een honingbij specialiseert zich op een enkele bloem zolang deze in bloei staat. (vandaar dat ze in de bestuiving ingezet worden, vliegen ze eenmaal op bv de appel dan blijven ze daar ook op vliegen) Een hommel hopt vrolijk van bloem tot bloem, en de specialistische solitaire bijen richten zich op 1 bloem, net zoals de honingbij.

wat gaat er dan fout?

Eigenlijk heb je alleen een beetje boerenverstand nodig om dit te beredeneren. Zijn er geen massa drachten beschikbaar, dan gaat de honingbij op zoek naar alternatieven. De schoorsteen moet roken ten slotte! En de kans is aanwezig dat ze zich dan op de soorten storten waar de solitaire bij net afhankelijk van is. En net zoals overal in het leven is er een maximaal aantal stukken taart die te verdelen zijn. Alleen nu geen taart maar bloemen. Halen die honingbijen alles weg, dan is de solitaire bij gedoemd!

De oplossing (1)

De oplossing is dan ook heel makkelijk! Honingbijen zijn goed, en naar mijn mening zelfs essentieel! Maar met mate! Je kunt eenmaal niet overal een onbeperkt aantal bijenvolken plaatsen. Dit jaar betrapte ik mezelf dat ik op enkele plaatsen wel heel veel bijenvolken heb staan. Dus tijd voor actie en naar (vele) nieuwe plekken gezocht om mijn bijen beter te verdelen. Het kan niet zo zijn dat ik anderen aanspreek op hun gedrag, en zelf dezelfde fout maak ten slotte! En daar zit denk ik de grote kunst: zorgen dat je niet te veel bijen per locatie hebt. Je kunt bijen op de heide, of de balsemien plaatsen als deze nectar met de liters tegelijk tegelijk geeft. Maar zodra het minder wordt moeten die volken ook rap verdwijnen zodat er voldoende voor de solitaire bijensoorten te halen valt. En sta je op een plek waar je gedurende het seizoen je bijen bij moet voeren? Sorry, maar dan hebben die bijen op die plek niets te zoeken! Rap op zoek naar een andere plek als imker dus!

De oplossing (2)

Het is uiteraard makkelijk om de schuld in de schoenen van de honingbijen te schuiven. Eerder schreef ik al een blog dat dit momenteel ook gebeurd. (Een grappig detail is dat juist nogal wat imkers hierover boos op me werden) maar is het nu het probleem dat er te veel honingbijen zijn? Ik denk van niet, het probleem is gewoon dat we te weinig bloemen hebben! Zelf woon ik in een schitterende landelijke omgeving, maar de kleur in de zomer is groen! Alles is groen van de bladeren en het gras. Terwijl juist de kleur zo nodig is van de bloemen!

Geen aanval

Ik zal deze keer eens niemand aan gaan vallen. De boeren hebben heel andere problemen, en natuurbeschermers willen de natuur beschermen. Ik denk dat iedereen het wel goed bedoeld op zijn manier. Maar dan moeten ze ook de honingbij nu niet aan gaan vallen! De natuur heeft in de evolutie in miljoenen jaren een insect super efficiënt gemaakt. Dit kunnen… Nee dit moeten we juist gebruiken! En zoals met ongeveer alles, té is zelden goed. Té veel bijen niet, en té weinig bloemen niet. Een appèl op imkers met 15-20 bijen per standplaats is denk ik wel van toepassing. Maar iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen hierin, en als overheid kun je dit echt niet bij de burgers afserveren. 

Herhaling?

Deze blog heeft veel raakvlakken met een eerdere blog die ik schreef. Maar zo lang de media ook verkeerde stukken blijft aanhalen zie ik me (bijna) gedwongen soms een weerwoord te geven. Ik heb helaas niet de juiste ingangen om het ‘grote publiek’ te raken. Ik heb eigenlijk ook weinig behoefte om in de schijnwerpers te staan. Het gaat me niet om mijn persoon, het gaat me om de natuur, haar bijen en al haar moois! Aangezien de bijen niet kunnen communiceren (in spreektaal) zie ik het dan ook als mijn taak om daar waar ik kan voor ze te spreken. Wie weet bereik ik ooit de juiste persoon! Maar tot die tijd weet ik wel dat ik doe wat ik kan doen!