Wat doen de bijen in de winter

Gepubliceerd door Imkerij de Drakenbijen op

Wat doen de bijen in de winter.

De laatste tijd heb ik op Facebook en op deze pagina vooral wat berichten over van alles over de bijenproducten. Dit vooral omdat er in de winter niet heel veel over de bijen te melden is. Maar dat wil niet zeggen dat er niets te beleven is in de bijenkast. Sterker nog, voor de bijen is het nu een ‘struggle for life’  Honingbijen zijn eenmaal koudbloedige insecten, vandaar de Engelse bijnaam ‘queen off the sun‘. Zodra het zonnetje gaat schijnen vooral vanaf een graad of 12 dan beginnen de bijen pas in hun element te komen. Daar zijn ze echt op ingesteld! In deze koude maanden is het een heel ander verhaal.

Bijenkast in de winter

Buiten is het koud, binnen warm! Foto Jaap van Popering

Terug in de tijd.

Maar om te begrijpen wat er nu gebeurd moeten we eerst even een stukje terug in de tijd. Tegen de tijd dat het seizoen ten einde komt en de temperaturen wat dalen gaan de bijen zorgen dat ze goed de winter doorkomen. Ze weten dat er schaarste gaat komen in de winter. Hiervoor nemen ze eerst een heel dramatische stap, namelijk alle onnodige monden die gevoed moeten worden zullen ze al dan niet vriendelijk verwijderen. Het gaat hierbij dan over de darren (mannetjes bijen) die voor de bijenkast in de winter niets meer toevoegen. Sterker nog; die luie darren voeren gedurende het hele jaar niets uit. De enige missie wat een dar in zijn leven heeft is seks! (voor veel mensen klinkt dit bekend?) Aangezien geen bijenkoningin in de winter op bruidsvlucht gaat (het verhaal van de seks, de koningin en de bruidsvlucht wordt in de zomer nog een leuke blog) en de mannetjes verder geen functie hebben beginnen de bijen aan de darrenslacht.
Deze naam is net zo gruwelijk als hij lijkt. De mannetjes worden met geweld uit de kast getrokken en er letterlijk uit gegooid. Die gene die daar mentaal nog niet klaar voor zijn worden dood gestoken.

Het bijenvolk krimpt

Hiermee is de bijenkast al een hoop monden kwijt. Maar ook de koningin speelt hier op in door steeds minder eitjes te gaan leggen. Legt de koningin in de zomer op een goede dag makkelijk 1500 eitjes, in de winter bouwt ze dit af tot het moment dat ze zelfs helemaal geen eitjes meer legt. Op deze manier komen er minder nieuwe bijen in het volk. De bijen die nu geboren worden hoeven ook niet meer druk naar al die planten te vliegen waardoor ze niet verslijten. Deze bijen worden winterbijen genoemd. Doordat ze niet verslijten kan een bij die normaal maar 6 weken oud wordt, nu ineens wel een half jaar oud worden! Hoezo ze werken zich dood!  Maar op deze wijze zal een bijenvolk van wel 60.000 wordt dan ook redelijk vlot in aantal afgebouwd worden richting de 5.000 tot 12.000 bijen.

bijen moer

De koningin gaat steeds minder eitjes leggen

Is 5000 tot 12000 bijen dan weinig?

Wellicht lijkt het nog steeds onlogisch om met zo veel monden de winter in te gaan, maar dit aantal is nodig voor hun eigen verwarmingssysteem. Doordat bijen vrij slecht tegen kou kunnen hebben ze hier een heel gaaf trucje op bedacht. Ergens zijn ze er ooit achter gekomen dat als ze met zijn allen tegen elkaar aan gaan zitten het dan een stuk warmer wordt. Maar nog warmer krijgen ze het als ze dan ook nog eten. ze eten dan niet zo zeer voor de honger maar verbranding van voedsel geeft warmte af! Door regelmatig wat van de honing te eten worden de bijen warmer. Dat is uiteraard heel fijn voor de bijen in de binnenzijde van de bal met bijen (ook wel tros genoemd, als de bijen op elkaar zitten zegt een imker dat de bijen op tros zitten dus) maar de bijen aan de buitenzijde koelen hard af. Maar ook daar zijn de bijen erg slim mee, de buitenste bijen die te koud worden kruipen weer naar het midden van de bal waar ze lekker opwarmen. Daar waar de bijen normaal alles in hoge snelheid doen gaat dit allemaal relatief langzaam zodat ze zo weinig mogelijk energie verbruiken.

bijen winter

Deze bijen zijn klaar voor de winter. Foto Jaap van Popering

Struggle for life

Deze tros bijen verplaatst zich in zijn geheel langzaam door de bijenkast. Maar als ze hierin een fout maken en ze gaan van het voer af in plaats van naar nieuw voer toe dan raken ze ‘van het voer af‘. Tegen de tijd dat ze dit merken is het kwaad al geschiet. Ze kunnen geen nieuw voer eten, en rap koelt de hele tros af waardoor ze met zijn allen sterven van de kou. Het is dus zeker niet zo dat ze lekker relaxt in de kast zitten met koud weer, maar het is eerder een strugle for life!

Indringers in het volk

De imker moet in deze tijd van het jaar zorgen dat er geen ongewenste gasten in de bijenkast komen. Muizen bijvoorbeeld merken al vlot dat daar binnen een lekker droog plekje is. De muizen knagen graag door de bijenwas heen en slepen allerlei takjes en dergelijke naar binnen om er een nestje te maken. Maar ze maken er dan zo een zooi van, dat als je pech hebt je hele kast verwoest is hierna. Tegen de tijd dat de bijen weer actief worden verdrijven ze zelf die indringer wel. Maar zo lang het koud is zijn de bijen weerloos tegen deze indringer.

bijenkast muis

Deze muis had een fijne droge plek gevonden! Foto Jaap van Popering

Apis Mellifera-Mellifera

Het probleem van de huidige bijen in Nederland is dat dit niet de oorspronkelijke bijen zijn die hier woonde. Vroeger woonde hier de zwarte bij (apis Mellifera-mellifera) die helemaal ingesteld was op de omstandigheden hier. Ze konden goed omgaan met lange winters en slechte zomers. Vele jaren geleden hebben mensen diverse soorten bijen geïmporteerd voor vooral een hogere honingopbrengst. Dit waren vooral bijen uit de zuidelijke landen die in een goede zomer inderdaad meer honing haalden. Maar zodra het weer minder wordt blijven deze bijen langer in de kast zitten. Het nadeel hiervan is weer dat die zuidelijke bijen niet optimaal ingespeeld zijn om zo’n lange winterzit. Vaak krijgen ze dan problemen krijgen met hun darmen. Zo lang het te koud is moeten ze hun behoefte inhouden (soms maanden) maar als dat té lang wordt, krijgen de bijen ineens diarree. Imkers noemen dit Roer. De bijen kunnen hun behoefte dan niet meer inhouden en de hele bijenkast wordt een grote vervuiling.

De imker doet zijn best voor de bijen

Deze Roer ontstaat vooral omdat er in honing relatief veel afvalstoffen zitten die de bijen niet kwijt kunnen. Dit is dan ook de grote reden dat imkers hun bijen op suikerwater laten overwinteren. Zoals ik eerder schreef gaat het de imker echt niet om dat laatste beetje honing. Dit wordt juist gegeven vóór de bijen. In suiker zitten minder afvalstoffen en de suiker zelf verbranden de bijen prima. Hiermee zorg je dus voor een gezond vitaal volk voor het voorjaar. Imkers zijn echt geen gierige oude mannetjes meer die de laatste druppel honing van de bijen stelen, maar tegenwoordig zijn imkers alle soorten en maten mensen uit alle bevolkingsgroepen die het in het algemeen heel goed voor hebben met hun bijen. Als ze tegen het einde van een lange winter krap in het voer komen, krijgen de bijen extra suikerdeeg van de imker.

suikerdeeg apis melifera

Suikerdeeg wordt gegeven als de bijen door het voer zijn. Foto Jaap van Popering

Misverstand

In het voorjaar, zodra de bijen weer actief vliegen en hun eigen voedsel halen wordt dit suikerwater weer uit de kast verwijderd zodat er geen menging ontstaat van suikerwater en honing. Het is dan ook jammer dat veel mensen die gezondheidsblogs schrijven zo negatief reageren op het gebruik van suikerwater bij de bijen. Dit doe je niet uit hebberigheid, maar juist voor de bijen. Ze schrijven dit allemaal van elkaar over lijkt het en niemand zit te wachten op het echte verhaal. Ik heb al diverse schrijvers uitgenodigd om een keer het echte verhaal te horen, maar niemand die nog gereageerd heeft…

Liever honing

Als het aan mij lag zouden de bijen graag op hun eigen honing mogen overwinteren, maar ik wil het de bijen niet aandoen dat ze in de loop van de winter tegen problemen aanlopen. Vergeet niet, het zou voor mij echt een stuk minder werk zijn om de bijen gewoon op eigen honing te laten overwinteren dan al dat gedoe met suiker kopen, suikerwater aanmaken en elke kast diverse keren suikerwater te geven middels een speciaal voer onderdeel. En dan moet ik in het voorjaar weer het te veel aan suikerwater verwijderen!

bijenvolk sneeuw

Hoe houd het is maakt niet uit, de bijen weten het warm te houden. Foto Jaap van Popering

Ten slotte

Maar goed, de bijen zitten nu op tros elkaar warm te houden. Dit zullen ze blijven doen tot het weer iets beter wordt. Komt er een lekkere dag tussendoor dan maken ze van die dag gebruik om buiten de kast hun darmen te legen (een reinigingsvlucht) maar los daarvan blijven ze lekker bij elkaar, eten honing en vooral suikerwater. Ik vrees dat ik tot het voorjaar dan ook niet heel veel over de bijen zelf kan schrijven. Anderzijds schieten me dagelijks onderwerpen te binnen dus zal ook deze blog over de bijen zelf spoedig een vervolg krijgen in welke vorm dan ook!

Dankwoord

Een bijzonder dankwoord voor Jaap van Popering die me belangeloos een aantal foto’s leverde voor deze blog. Heb je zelf (eigen!!) foto’s? Die vind ik altijd leuk om te krijgen en te mogen gebruiken.


11 reacties

Ingrid · 14 december 2017 op 10:59

Leuke en informatieve blog. Heb zelf ook nog een tijdje bijen mogen verzorgen en dit stukje brengt weer heel veel goede herinneringen terug.

connie · 23 januari 2019 op 07:48

Wat een mooi verhaal toch weer, recht uit het hart! Ik loop vaak langs plekken met bijenkasten en dank dan altijd in de winter, ‘hoe zal het er nu binnen in die kasten zijn? Moeten die kasten niet beschermd worden door dekens eromheen ofzo.’ Nu weet ik het, dus dank voor de informatie.

    Imkerij de Drakenbijen · 23 januari 2019 op 17:02

    dankjewel voor het lezen! Er gebeurd dus evengoed best veel! Ik sprak toevallig een imker uit Lapland, daar staan de kasten onder 2 meter sneeuw nu!

      Diane · 5 januari 2020 op 11:37

      Hoeveel Bijen gaan er in de loop van de winter dood. En hoe gaat het bijenvolk hiermee om? Ik wil een bijenvolk in mijn tuin en de winter is inderdaad de minste info te vinden. En kan je suikerdeeg zelf maken. En hoe wordt dit dan gevoerd. Mag je de kast open maken in de winter.

        Imkerij de Drakenbijen · 5 januari 2020 op 11:50

        Er gaan altijd een hoop zomerbijen mee de winter in, deze sterven als eerste. Dat zijn er honderden. Zodra het goed weer is ruimen de bijen deze op. In eerste instantie door ze naar buiten te slepen. Bij een warmere dag pakken ze ze op, en vliegen een stuk van de kast af waar ze ze laten vallen. Dus als er een lekkere warme dag is en er liggen ineens heel veel dode bijen voor de kast, dan is dit een goed teken (ze zijn gezond genoeg om dit aan te pakken) Suikerdeeg kun je zelf maken ja, en als je moet voeren zul je de kast wel open moeten maken. Zelf voer ik liever ruimer, zodat ik in het voorjaar wintervoer eruit kan halen. Ik maak in de winter nooit kasten open. In de winter geld ruts, rust en nog eens rust! Maar steeds meer (nieuwe) imkers lukt het niet om van de kasten af te blijven.

          Diane · 7 januari 2020 op 11:52

          Dank je wel. Ik zag dat ik schreef dat ik een volk wil. Maar we hebben een volk. Per toeval afgelopen zomer zelf gevangen. Spannend avontuur was dat. Ik kom niet in de kast, maar zag voor de opening een hoop dode bijen liggen. En maakte me flink zorgen. Heb wel een aangevlogen bijen gehad spontaan in mijn kast die ik heb staan. Maar die verdwenen altijd spoorloos in de winter. Niks geen dood beestje te vinden. Raten vol honing, waar ik dan wel weer goed mee was. Ik had een kast kunnen overnemen hier op het dorp van familie van een overleden imker. Bijen moest ik nog vinden. Dit volk zit zowaar nog in de kast. Ik kan met een stethoscoop door de ingang luisteren. En hoor ze brommen. Alleen die dode bijen sloeg de schrik toe. Dit wacht spelletje in de winter vind ik heel spannend. Ik woon in Hongarije en kan niet zomaar info vinden of krijgen. Er is een imker maar die verteld niks en zegt dat iedereen gek is en niet weten hoe het moet. Dus zoek ik rond op internet. Ben blij dat ik dit blog heb gevonden.

          Imkerij de Drakenbijen · 7 januari 2020 op 12:03

          Imkers zijn eenmaal vreemde mensen Maar jammer dat hij niet wil delen, ook dat is eigenlijk een mooie imker traditie. We delen en helpen elkaar waar het kan is mijn ervaring. Wat je beschrijft met de bijen die weg waren terwijl er voer was, dat is typisch de verdwijnziekte. Ineens zijn de bijen weg, vaak met achterlating van de moer en een paar bijen. (20tal of zo) Hoewel hier nog veel vragen en onduidelijkheden over zijn mag je aannemen dat dit ontstaat door een te hoge Varroa besmetting. Ik kan je dan ook alleen maar adviseren hiertegen te behandelen. Verder weet ik niet of je me op mijn FB pagina volgt? Hier laat ik jaarrond zie wat ik welk moment met de bijen doe en waarom. Wellicht heb je daar iets aan. En uiteraard kun je altijd vragen! Succes!

Freddy De Block · 3 januari 2020 op 15:09

Ben 48jaar geleden beginnen imkeren en ben echt begeesterd door dat prachtige volkje hoewel ik hier waar ik nu woon geen bijen kan houden laat de microbe me nooit meer los de bovenvermelde info is correct en er is nog heel veel meer over het bijenvolkje te zegge volg het met veel belangstelling mooi grtjs Freddy uit België Oostende

Jack Leenders · 23 februari 2020 op 11:45

Wat mij nog steeds bezig houdt is hoe de bij oorspronkelijk, op natuurlijke wijze de winter doorkomt, toch gewoon op zijn eigen aangelegde voorraad voer(honing?) ? En dat dat voer barstens vol mineralen, vitamines, voedingselementen etc., voor het eigen volk zit en dat suikerwater eigenlijk een heel slecht alternatief is? Zeker gezien uit het vroegere oogpunt: honing is voor ons gewin en niet voor de bijen. IS hier ook vanuit ene wetenschappelijk hoek een juist antwoord op te geven?
Dank alvast voor de antwoorden…..
Groet, Jack

    Imkerij de Drakenbijen · 25 februari 2020 op 14:52

    Je vraagt om wetenschappelijk bewijs Jack, ik ben uiteraard geen wetenschapper dus daarin kan ik je niet voorzien. Ik denk dat het meespeelt zoals ik in het stuk ook schrijf dat we gewoon niet de oorspronkelijk aangepaste bijen meer hebben, maar een mixed grill uit de hele wereld. Daar komt bij dat de tuinen vol staan met niet inheemse soorten planten. Van sommigen planten krijg je honing die zo hard als beton wordt (bij wijze van) als je die te koud maakt, Overigens ook honing is uiteraard vooral heel veel suiker, met een relatief klein deel vitamines ed. Maar voor en tegenstanders van suikerwater geven zul je altijd houden. Ik leg hier alleen uit waarom ikzelf doe wat ik doe.

    Tomas · 8 december 2022 op 09:30

    Prima reactie, Jack. Het bestaat toch noet dat wij mensen maar blijven denken dat wij het veel beter weten en kunnen dan de natuur zelf. En dat terwijl wij ondertussen steeds meer ervaren dat we de aarde naar de klote geholpen hebben. Volgens de regels van de natuur maken zij hun eigen voedsel voor de winter. En dat is vele malen gezonder dan het suikerwater wat de honing-rover achterlaat nadat hij/zij de raten leeg geroofd heeft. Ik verzorg al meer dan 20 jaar bijen, op natuurlijke wijze. Soms laten mijn volken wat honing over na de winter. Die neem ik dan graag over. Soms ook niet, maar mijn volken zijn gezond en sterk. Dat is geen wetenschap natuurlijk maar wel een betrouwbare ervaring.

Geef een reactie

Avatar plaatshouder

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Onafhankelijk geverifieerd
2012 beoordelingen